• عوامل رفع مسئوليت كيفري در فقه و حقوق جزاء

• موضوع : فقه و حقوق اسلامي
• فرمت اصلي فايل : docx
• تعداد صفحات : 294
• حجم فايل: 0.44 mb

پيشگفتـار 

مسئوليت كيفري از شرايط اوصافي بحث مي كند كه امكان منطقي تحميل مجازات را بر مرتكب جرم فراهم مي آورد گر چه بي ترديد تنها در فرض وقوع جرم سخن از تحميل مجازات صحيح و منطقي است اما ديري است كه صاحب نظران جزايي بر اين باورند كه مسئوليت كيفري در برابر جرم در گروي وصف خاص و مرهون حالت ويژه اي است نزد مرتكب كه در غياب آن تحميل كيفر بر او منطقاً و عقلاً ناممكن مي نمايد.

عنايت به همين وصف خاص كه از آن به (اهليت جزايي) تعبير مي كند در مقام جوهر و بن مايه مسئوليت كيفري است سبب شده تا نهاد مسئوليت كيفري موجوديتي متمايز از دو نهاد در جرم و مجازات يافته و مبحثي جداگانه و دامنه دار را در بخش حقوق جزاي عمومي خود اختصاص داده «جرم و مجازات» دو نهاد مهم جزايي اند كه به دو شكل متفاوت با مرتكب جرم ارتباط پيدا مي كنندف يكي از مرتكب «صادر» و ديگري به مرتكب «تحميل» مي گردد. حقوق جزا به تعيين و تحويل شرايط و او صافي در مرتكب مي پردازد كه در پرتو آنها از يك سو «صدور جرم» از مرتكب واز سوي ديگر «تحميل مجازات» بر وي امكان پذير مي شود گو اينكه شرايط لازم براي «صدورجرم» با شرايط ضروري براي «تحميل مجازات» بر هم انطباق كامل ندارد...

فهرست مطالب

1- پيشگفتار  1

2- مقدمه         2             

3- فصل اول- مفاهيم مسئوليت      4

مفاهيم مسئوليت)    الف- مفهوم لغوي مسئوليت    5

    ب-  مفهوم كلي مسئوليت  6

   ج- مسئوليت در قرآن كريم  7

  د- مسئوليت اخلاقي  9

 هـ- مسئوليت اجتماعي10

جنبه هاي فردي و اجتماعي مسئوليت در فقه      10

الف- جنبه فردي مسئوليت    10

  ب- جنبه هاي اجتماعي مسئوليت در فقه   12

4- فصل دوم- مفاهيم مسئوليت كيفري   15

  مفاهيم مسئوليت كيفري  16

 مسئوليت واقعي و انتزاعي   17

 مقايسه مسئوليت با تكليف  19

 تفاوت ميان مسئوليت و مجرميت    20

5- فصل سوم- سابقه تاريخي مسئوليت   21        

سابقه تاريخي مسئوليت    22

 الف- سابقه مسئوليت در قديم الايام   24

بند اول- مختصات مسئوليت در قديم الايام  25

1- ويژگي جمعي بودن مسئوليت   25

2- تسري مسئوليت به اجساد و حيوانات  27

3- موضوعي بودن مسئوليت  31

  - در ايران باستان     31

  - در روم باستان    33

 ب- مسئوليت كيفري در دوران معاصر    33

6- فصل چهارم) مسئوليت كيفري در اسلام  36

مسئوليت كيفري در اسلام     37

  الف- تعريف و خصوصيات مسئوليت كيفري در اسلام  38

  ب- اصول حاكم بر مسئوليت كيفري در اسلام 40

بنداول- شخصي بودن مسئوليت كيفري     40

بند دوم- برقراري شرايط عمومي مسئوليت     42

بند سوم- اصل تساوي در مجازاتها     43

بند چهارم- اصل قانوني بودن مجازاتها44

7- فصل پنجم) مسئوليت كيفري در مقررات جزايي ايران   47

مسئوليت كيفري در مقررات جزايي ايران   46

 الف- در قانون مجازات عمومي مصوب 1304 46

  ب- در قانون اقدامات تاميني مصوب 1339     47

   ج- در قانون مجازات عمومي اسلامي 1352     48

  د- مجازات اسلامي مصوب 1307    48

8- فصل ششم) حدود و قلمرو مسئوليت كيفري        50

حدود و قلمرو مسئوليت كيفري    51

بخش اول- اهليت و انواع آن در حقوق جزا         51

الف- اهليت جنايي   51

  ب- اهليت مادي يا واقعي    52

 ج- اهليت جزائي      53

 مقايسه اهليت جزايي با اهليت جنايي     54      

 اهليت جزايي و مسئوليت كيفري  54

بخش دوم- تقصير و مسئوليت كيفري  55

  قلمرو تقصير در حقوق جزا    57

الف- تقصير در قلمرو وسيع     57

بند اول- ادراك و اختيار، توأماً شرط اعتبار اراده     60

بند دوم- اختيار، شرط منحصر اعتبار اراده 60

ب- تقصير در قلمرو محدود 61

ج- نقد و بررسي، ارزيابي نظريات62

بخش سوم- اسناد و مسئوليت كيفري  63

انواع اسناد    در حقوق جزا       63

الف- اسناد يا انتساب مادي      63

ب- اسناد يا انتساب معنوي      64

  اسناد مادي و مسئوليت كيفري       65      

 اسناد معنوي و مسئوليت كيفري    66

9- فصل هفتم) اركان اهليت جزائي     67

اركان و اهليت جزايي    68

ركن اول- ادراك    68

 الف- مفهوم ادراك و تمييز    70

  ب- نقش ادراك در مسئوليت كيفري        72

  ج- عقل در مفهوم ادراك        73

د- عقل در مقررات جزائي ايران    75

  هـ - عقل در حقوق جزائي اسلام    76

ركن دوم- اختيار   78

  مفاهيم و كاربردهاي اختيار      78

 الف- اختيار در لغت      78

  ب- اختيار در مفهوم فلسفي     79

بند اول- عنصر قدرت      80

بند دوم- عنصر اراده    80

 ج- اختيار در مفهوم حقوقي  81

بند اول- مفهوم نقش اراده  81

1- نقش اراده در ركن مادي جرم   82

2- نقش اراده در ركن رواني جرم   83

بند دوم- مفاهيم گوناگون اختيار در حقوق    83

1- اختيارات در لغت   84

2- اختيار در تكاليف و جزائيات   84

ركن سوم- علم به قانون    85

 الف- مفهوم قانون  85

بند اول- نص جزايي   86

بند دوم- عدم مشروعيت جزايي  86

 ب- نقش علم به قانون  87

بند اول- علم به قانون، عنصر سازنده سوء نيت جزايي88

بند دوم- علم به قانون جزا، شرط شمول قانون88

بند سوم- علم به قانون، شرط ثبوت مسئوليت كيفري 88

بند چهارم- علم به قانون، شرط تحمل مجازات    89

10- فصل هشتم) صغر(كودكي) در مسئوليت كيفري 90

عوامل رافع مسئوليت كيفري   91

علل عدم مسئوليت كيفري  92

الف- علل توجيه كننده جرم يا علل مشروعيت  92

ب- عوامل رافع مسئوليت كيفري 92

ج- علل معافيت از مجازات يا معاذير قانوني     93

طبقه بندي عوامل رافع مسئوليت جزايي و وجوه افتراق آن با ساير علل   93

الف- طبقه بندي عوامل رافع مسئوليت كيفري    93

بند اول- عوامل تام رافع مسئوليت جزايي93

بند دوم- عوامل نسبي رافع مسئوليت جزايي   93

ب- وجوه افتراق با ساير علل عدم مسئوليت    94

بند اول- فرق عوامل رافع مسئوليت جزائي از علل مشروعيت   94

بند دوم- تفاوت ميان علل عدم انتساب با معاذير معاف كننده يا تخفيف دهنده مجازات  94

بند سوم- فرق بين عوامل عيني رافع مسئوليت كيفري و معافيت از مجازات    96

تأثير عوامل عيني رافع مسئوليت نسبت به ساير شركت كنندگان    97

حتأثير عوامل عيني رافع مسئوليت كيفري و مسئله مسئوليت مدني   97

خصوصيات ضمني قانون و عوامل عيني رافع مسئوليت كيفري   99

مقررات قانون ايران و خصوصيات ضمني عوامل رافع مسئوليت كيفري  100

مجرم در برخورد با علل رافع مسئوليت 101

11- فصل نهم) جنون    102

كودكي و مسئوليت كيفري  103

تاريخچه ي مسئوليت كيفري اطفال   103

طفل كيست؟104

مفهوم بلوغ    108

الف- مفهوم علمي بلوغ  108

ب- معيار بلوغ در قفسه   110

 بند اول- معيار بلوغ در كتاب 110

بند دوم- معيار بلوغ در سنت  111

  بند سوم- سخنان فقها در مورد علايم و سن بلوغ     111

اهميت جرايم اطفال   113

مسئوليت جزايي اطفال   114

مسئوليت جزايي اطفال در مراحل مختلف طفوليت و امتيازات هر دوره  115

الف- مسئوليت جزايي اطفال غيرمميز  116

ب- مسئوليت جزايي اطفال مميز   117

ج- مسئوليت جزائي اطفال در مرحله بلوغ   120

مسئوليت جزايي اطفال در قوانين ايران121

الف- قانون مجازات عمومي ايران مصوبات 1304  121

ب- قانون مجازات عمومي مصوب 1352    122

ج- قانون مجازات اسلامي مصوب 1361   123

مسئوليت اجزايي اطفال در اسلام      125

الف- بلوغ   125

ب- ادراك يا تميز  126

بند اول- حقوقي  127

  بند دوم- جزائيات  128

سن تمييز در حقوق جزاي اسلام    129

الف- سن عدم مسئوليت جزايي130

ب- سن مسئوليت جزايي نسبي130

ج- سن مسئوليت جزايي كامل   131

12- فصل دهم) جنون 133

جنـون  133

سابقه تاريخي عدم مسئوليت جزايي مجائين   133

جنون از مسايل موضوعي است   135

تعريف جنون 136

انواع جنون    137

اول- اختلالات سيستم عصبي   138

دوم- جنون اخلاق   140

سوم- ديوانگي ناشي از مصرف بي رويه مشروبات الكلي و مواد مخدر    140

ارزيابي يا نحوه احراز جنون  146

الف- كارشناس رواني   146

ب- همكاري كارشناس و قاضي  147

جنون در قوانين سابق جزايي ايران 148

جنون در قانون مجازات اسلامي   149

ضوابط قانوني حاكم بر مفاهيم جنون  150

آثار جنون  152

لزوم احراز جنون در حال ارتكاب جرم  155

الف- تقارن جنون يا جرم  155

ب- تلازم جنون يا جرم  157

ج- جنون كامل 157

تأديب مجنون   158

تشريفات اداري نگاهداري مجنون   158

مسئوليت مدني مجنون  159

13- فصل يازدهم) جبر و اشتباه   160

بخش اول- مفاهيم اجبار  161

  الف- تعريف اجبار 161

  ب- اجبار و اختيار     161

  ج- اجبار و اكراه 164

 د- خلاصه تفاوت هاي اجبار با اكراه و جنون واضطرار  167

بند اول- تفاوت اجبار و اكراه 167

بند دوم- تفاوت اجبار و جنون   167

بند سوم- تفاوت اجبار و اضطرار 167

بخش دوم- انواع مختلف اجبار  168

 الف- اجبار مادي  168

بند اول- علل اجبار مادي    168

بند دوم- شرائط اجبار مادي  168

اجبار مادي با منشأ دروني     173

 ب- اجبار معنوي   174

بند اول- اجبار معنوي خارجي  174

شرايط اجبار معنوي خارجي174

بند دوم- اجبار معنوي داخلي 177

  نقش انگيزه شرافتمندانه در مسئوليت كيفري 177

 نقش تحريك در مسئوليت كيفري  178

 تحقيق اجبار در جرائم قابل تعزير   179

بخش سوم- بررسي اجبار در قوانين جزايي ايران   179

 ب- اجبار در قانون مجازات اسلامي   179

ضوابط قانوني حاكم بر اجبار   181

  الف- اكراه در قتل 181

 ب- جرم بايد از مجازات هاي تعزيري باشد    182

ج- اجبار در غير مورد تعزيرات 182

شرايط اجبار رافع مسئوليت جزايي    182 

مسئوليت مدني در زمينه اجبار   182

14- فصل دوازدهم- جهل و اشتباه183

بخش اول- مفاهيم جهل   184

تعريف اشتباه 184

مقايسه مفهوم جهل و اشتباه و موارد مشابه آن 185  

 الف- جهل  185

 ب- اشتباه   186

  ج- غلط  187

  د- خطا 188

 هـ - سهو  188

   و- غفلت    189

  ز- نسيان   189

تفاوت ميان جهل و نسيان    190

جايگاه اشتباه در حقوق جزا  192

  الف- اشتباه در قانون     192

 ب- اشتباه در عمل  194

بخش دوم- انواع جهل در اعمال حقوق عرفي195

 الف- جهل مركب  195

  ب- جهل بسيط (شبهه)   197

بخش سوم- انواع جهل و جايگاه آن در فقه شيعه  203

الف- جهل و شبهه حكميه   204

ب- جهل و شبهه موضوعيه    204

 ج- جهل تقصيري    206

  د- جهل قصوري     206

بخش چهارم- جايگاه جهل در حقوق اسلامي    207

  الف- جايگاه در جرائم مستوجب حد  207

  ب- جايگاه جهل و شبه در جرايم مستوجب قصاص و ديات 210

 ج- جايگاه جهل، شبهه در جرائم مستلزم تعزيرات  214

بخش پنجم- قلمرو تأثير جهل بر مسئوليت كيفري در حقوق جزاي عرفي   217

الف- تأثير جهل حكمي بر مسئوليت كيفري217

ب- تأثير جهل موضوعي بر مسئوليت كيفري   218

بخش ششم- قلمرو تأثير جهل بر مسئوليت كيفري در حقوق اسلامي  218

 الف- ادله و مستندات تأثير جاهل بر مسئوليت كيفري218

بند اول- ادله برائت   219

بند دوم- قاعده درأ  220

بند سوم- روايات وارده در مورد معذور بودن جاهل 221

 ب- ادله و مستندات عدم تأثير جهل بر مسئوليت كيفري 225

بند اول- قاعده اشتراك احكام ميان عامل و جاهل   226

بند دوم- قاعده وجوب تعلم احكام   227

بند سوم- فرض عالم بودن افراد به احكام اسلامي   227

         ج- اَلجَمعْ مَهما اَمكَن اُولي مِنَ الطَّرح(جمع عرفي ميان ادله بهتر از رد كردن آنهاست)228

بخش هفتم- قلمرو تأثير جهل بر مسئوليت كيفري در قوانين و مقررات جزايي ايران 232

     الف- تأثير جهل بر مسئوليت كيفري در جرائم مستوجب حد  232

1- جرم زنان 233

2- حد مسكر  234

3- جرم سرقت 235

     ب- تأثير جهل بر مسئوليت كيفري در جرائم مستوجب قصاص  236

بند اول- اشتباه در هدف (اشتباه در شخص طرف)   238

بند دوم- اشتباه در هويت مجني عليه (اشتباه در شخصيت)   240

     ج- تأثير جهل بر مسئوليت كيفري در جرائم مستوجب ديه 241

بند اول- جهل حكمي   243

بند دوم- جهل موضوعي   244

خلاصه بحث   247

فهرست منابع و مآخذ