بي شك يكي از عوامل اساسي و مؤثر در بهبود كمي و كيفي آموزش داشتن يا استفاده از روش تدريس مناسب در كلاس درس مي باشد. چه بسا معلماني با بضاعت علمي بالائي وجود دارند ولي به دليل نداشتن يا عدم استفاده درست از يك روش مناسب تدريس نمي توانند آن چه كه بايد و شايد مطالب درس را به نحو درستي در ذهن دانش آموز القاء نمايند و طبعاً چه معلماني عملكرد خوبي در كارنامه سالانه خود نمي بينند. لذا براي موفقيت در كار خود انتخاب يك روش تدريس متناسب با درس مربوطه توصيه مي شود. در اين مطلب از سايت درآمد برتر سعي كرديم تا روش هاي نوين تدريس را جهت استفاده دبيران و معلمان گرامي جمع آوري كنيم با اين اميد كه مورد استفاده قرار بگيرد. لازم است قبل از ورود به بحث روش هاي نوين تدريس، تعريفي " روش تدريس " ارائه گردد.
تدريس عبارت است از تعامل يا رفتار متقابل معلم و شاگرد ، بر اساس طراحي منظم و هدفدار معلم ،براي ايجاد تغيير در رفتار شاگرد . تدريس مفاهيم مختلف مانند نگرشها ، گرايشها ،باورها ، عادتها و شيوه هاي رفتار وبه طور كلي انواع تغييراتي راكه مي خواهيم در شاگردان ايجاد كنيم، دربر مي گيرد.
دلايل استفاده از شيوه هاي سنتي تدريس در حال حاضر چيست؟
در دهه هاي اخير تلاشهاي زيادي در كشور صورت گرفته تا روشهاي كليشه اي و سنتي آموزشي جاي خود را به روشهاي تازه و بديع و مبتني بر نيازهاي فردي و اجتماعي دانش آموزان دهد. آنان را خلاق و توليد كننده علم و دانش پرورش داده و دريچه هاي نويني را در زمينه علوم و تكنولوژي در كشور بگشايد. تغييرات نظام آموزشي و كتب درسي دانش آموزان نيز در همين راستا صورت گرفته است. اما علي رغم تمامي زحمات و هزينه هاي سنگيني كه آموزش و پرورش متحمل شده است، هنوز شاهد تدريس علم به شيوه سنتي و معلم محوري هستيم. در اين بخش به معرفي برخي از دلايل و ريشه هاي تداوم تدريس سنتي و غير فعال از سوي دبيران پرداخته شده است.
آشنا نبودن معلمان با روشهاي نوين آموزشي
عليرغم اينكه معلمان دروس بطور گسترده مورد توصيه قرار مي گيرند كه روشهاي فعال آموزشي را جانشين روشهاي سنتي و معلم محوري نمايند، دانش آموزان را درگير مسائل كاربردي و پژوهشي نمايند و گاهي اوقات روشهاي مختلفي همانند به كار بردن فناوري اطلاعات در آموزش ، روشهاي آزمايشگاهي، پروژه، پرسش و پاسخ و … براي تدريس به دبيران پيشنهاد مي شود، هنوز تعداد كثيري از دبيران فقط با عناوين اين روشهاي تدريس آشنايي دارند و يا اطلاعات خيلي محدودي دارند. معمولاً اين اطلاعات محدود را با استفاده از مطالب پراكنده مجلات كه اتفاقي به دست آنها مي رسد، كسب كرده اند و هيچ گاه بطور جدي و عمقي با اين روشها آشنا نشده اند. كلاسهاي ضمن خدمت دبيران نيز معمولاً آموزش مطالب تئوري و يا روشهاي آزمايشگاهي كلاسيك و سنتي است و هيچ گاه روشهاي فعال آموزشي، روشهاي سازماندهي كلاس و مديريت زمان براي تدريس با روشهاي فعال، مورد توجه قرارنگرفته اند. چگونه از معلمي كه هنوز با اين روشها آشنا نشده و مورد حمايت علمي قرار نگرفته است، مي توان انتظار داشت كه روشي را كه نمي داند به كار ببرد؟!
عدم امكانات كافي در مناطق محروم و روستايي
معلم خوب درشرايط محدود نيز مي تواند موثر واقع شود. اما شكي نيست كه فضا و تجهيزات آموزشي مناسب در كيفيت و شيوه انتخاب روش تدريس معلم بسيار موثر است. كثرت دانش آموزان، نداشتن ميز و نيمكت كافي، نداشتن كتابخانه، آزمايشگاه، سايت كامپيوتر و … مي توانند روش تدريس معلم را تحت تأثير قرار دهند. متأسفانه عدم امكانات در مناطق محروم به شدت روش تدريس معلمان را محدود كرده است . حتي در برخي از مدارس به دليل عدم كارايي و يا عدم اطلاع مديران ، دانش آموزان و دبيران از استفاده از همان امكانات محدود نيز منع مي شوند. بديهي است كه بدون آزمايشگاه و ابزار لازم و بدون در دست داشتن يك سايت كامپيوتر و يك كتابخانه با كيفيت مناسب نمي توان به دانش آموزان روشهاي تحقيق و تفحص را آموخت و نمي توان به مطالب و قوانين تئوري، لباس عملي پوشاند و به دانش آموزان ارائه كرد.
كمبود وقت دانش آموزان براي فعاليت و تحقيق
دانش آموزان براي انجام دادن فعاليتها، پروژه ها، بحث هاي گروهي كه منتج به نتيجه دلخواه شود، نيازمند آرامش و زمان هستند. زيرا يقيناً انجام دادن تكاليفي از سوي دانش آموزان كه منجر به يادگيري سطوح بالاي يادگيري در حيطه شناختي مي باشد، مستلزم وقت زياد است. از آنجايي كه نيمي از وقت دانش آموزان در مدرسه صرف مي گردد و حداقل نصف وقت باقي مانده آنها صرف حفظ و تكرار دروس عمومي آنها مي گردد (زيرا حداقل نصف دروس دانش آموزان علوم تجربي و رياضي را دروس رشته انساني تشكيل مي دهد) نيم ديگر وقت باقي مانده بايد صرف بقيه دروس تخصصي نظير فيزيك، شيمي، آمار، رياضي، زيست و هندسه و … شود. مسلماً با چنين محدوديت زماني نمي توان از دانش آموزان توقع داشت كه چند ساعتي از وقت خود را صرف كسب اطلاعات از شبكه اينترنت و پروژه هاي تحقيقاتي و … نمايد.
حال پس از آن كه به برخي از دلايل پايداري روش هاي سنتي اشاره كرديم، در ادامه به معرفي برخي از روش هاي نوين تدريس خواهيم پرداخت.
روش هاي نوين تدريس
روش جديد آموزشي يا روش تدريس مدرن، بيشتر مبتني بر فعاليت است و ذهن دانشآموز را بهطور كامل درگير فرايند يادگيري ميكند.
روش تدريس مدرن بر آموزش دانشآموزان براي بهبود رفتار عقلاني آنان با استفاده از ايدههاي مختلف و بديع تمركز دارد و آنان را به استفاده از برنامههاي درسي به سبك سنتي وادار نميكند. در روش تدريس مدرن، آموزش و برنامهريزي درسي با هدف قرار دادن فراگيران انجام ميشود. از اين طريق، فراگيران بهطور فعال در فرآيند آموزش شركت ميكنند تا دانش و مهارت كسب كنند و رويكردي سازنده در نظر گرفته ميشود.
روش كنفرانس
اين روش با روش سخنراني تفاوت دارد زيرا در روش سخنراني، معلم مسئول دادن اطلاعات به دانش آموزان است. در حاليكه در اين روش اطلاعات توسط دانش آموزان جمع آوري و ارائه مي گردد. اين روش مي تواند مشخص كند كه دانش آموزان تا چه اندازه مي دانند. اين روش يك موقعيت فعال براي يادگيري به وجود مي آورد. نقش معلم در كنفرانس صرفاً هدايت و اداره كردن جلسه و جلوگيري از مباحثاتي است كه منجر به انحراف از موضوع كنفرانس و روال منطقي آن شود. اين روش براي كليه دروس وسنين مختلف كاربرددارد.
روش پروژه اي
روش تدريس پروژه اي به دانش آموزان امكان مي دهد تا قدرت مديريت, برنامه ريزي و خود كنترلي را در خودشان ارتقاء بخشند. در اين روش دانش آموزان مي توانند با توجه به علاقه ي خود موضوعي انتخاب و به طور فعالانه در به نتيجه رساندن آن موضوع شركت نمايند. براين اساس در اين روش دانش آموزان ياد مي گيرند كه چگونه به طور منظم و مرحله اي كاري را درس انجام دهند و اين روش باعث تقويت اعتماد به نفس در دانش آموزان مي شود زيرا بين آنها و معلم رابطه صحيح آموزشي بر قرار است و در نهايت اين روش باعث تقويت همكاري, احساس مسئوليت, انضباط كاري صبر و تحمل در انجام امور و تحمل عقايد ديگران و مهارتهاي اساسي پژوهش در دانش آموزان مي شود.
شيوه بازگويي
بازگويي شيوه اي است كه معلم بكار مي برد تا فراگير را در بياد سپردن اشعار, قواعد, فرمولها, تعاريف و اصطلاحات تشويق كند. در بازگويي معمولاً معلم از دانش آموز انتظار دارد كه موضوع بياد سپرده را كلمه به كلمه بيان كند. شيوه بازگويي مطالب, با آنكه اغلب در كلاسها مورد استفاده قرار مي گيرد, ولي متاسفانه ضرورتاً دلالت بر تحقق يادگيري نمي كند. كاربرد اين شيوه تنها نشان مي دهد كه دانش آموز مطالب مورد نظر را بياد سپرده است. گاهي هدف معلم اساساً اين است كه دانش آموز موضوعي را بخاطر بسپارد تا براي درك مفهوم خاصي از آن را بكار برد, در اين روش صورت بكار گرفتن اين شيوه ممكن است مفيد باشد.
نتيجه گيري
در اين مطلب از سايت درآمد برتر سعي شد تا ضمن اشاره به چرايي پايداري روش هاي سنتي تدريس، به معرفي برخي از روش هاي نوين تدريس پرداخته شود. علاوه بر روش هاي گفته شده، روش هاي ديگري هم هستند كه به عنوان روش هاي تدريس نوين از آن ها نام برده مي شود.
همانطور كه مي توان احساس كرد، اگر بتوان روش هاي نوين تدريس را جايگزين روش هاي سنتي تدريس بكنيم، قطعا در نظام آموزشي و خط فكري آموزشي دانش آموز و دانشجو تحولات اساسي خواهيم داشت.